Situering: Tussen de Martelarenlaan en de Steenweg van Grembergen (Gauweg).

GPS-coördinaten: +51°02'22.11", +4°06'07.27".

Opschriften op het monument

"ZY STIERVEN OPDAT WY ZOUDEN LEVEN
[Acht namen, niet alfabetisch gerangschikt]"

Achterzijde van de sokkel
"4 SEPTEMBER 1944
OPGERICHT DOOR
N.S.B. Z.A.B."

Arduinen erezerken achter het monument
"HELDENHULDE
[Twee handen in elkaar]
HIER VIELEN
28 BRITSCHE
OFFICIEREN EN SOLDATEN
EN
4 BELGISCHE BURGERS
OP 25 OCTOBER 1944"

"HELDENHULDE
HIER VIELEN VOOR
LAND EN VOLK OP
4-9-1944
[Vijf namen, alfabetisch gerangschikt]"

"HELDENHULDE
HIER VIELEN VOOR
LAND EN VOLK OP
4-9-1944
[Twee namen, alfabetisch gerangschikt]"

"HELDENHULDE
HIER VIELEN VOOR
LAND EN VOLK OP
4-9-1944
[Twee namen, alfabetisch gerangschikt]"

Geschiedenis

Het op 4 september 1944 door terugtrekkende Duitse troepen neerschieten en verminken van negen, hoofdzakelijk jonge burgers-verzetsstrijders aan de Scheldebrug en in de Gauweg te Dendermonde en Grembergen, op een ogenblik dat men te Dendermonde op de Grote Markt samenliep om de Bevrijding te vieren, liet een diepe indruk na op de plaatselijke bevolking. De verslagenheid was groot en de collectieve begrafenis op het Dendermondse kerkhof lokte een massa belangstellenden, familieleden, vrienden en medestrijders. Het hoeft ons dan ook niet te verwonderen dat deze gebeurtenis de oprichting van een monument tot gevolg had. Op het kerkhof van Dendermonde werd, overeenkomstig een besluit van de Dendermondse gemeenteraad van 16 december 1944, na de beëindiging van de oorlog op het graf van de negen gesneuvelde verzetsstrijders een gedenkteken opgericht.

Te Grembergen diende de Nationale Strijdersbond (N.S.B.) in 1945 bij het gemeentebestuur een aanvraag in om de naam Gauweg te wijzigen in Bevrijdingslaan en de nieuwe straat naar de Veerbrug de Martelarenlaan te noemen. De verandering van de benaming Gauweg werd evenwel door de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie verworpen, zodat enkel de benaming Martelarenlaan werd goedgekeurd. De Nationale Strijdersbond vroeg het gemeentebestuur tevens de toelating het pleintje tussen de Gauweg en de Martelarenlaan te bekomen "tot het oprichten van een gedenkteeken". Op 4 juni 1945 besloot de gemeenteraad de noodzakelijke toestemming te vragen aan de directeur van Bruggen en Wegen. Op 5 oktober werd een schets bezorgd van het op te richten gedenkteken. Op dezelfde dag kreeg de N.S.B. Grembergen van de gemeenteraad de toelating een geldomhaling te organiseren "ten einde een gedenkteeken op te richten op het pleintje in de Gauweg, als aandenken aan de op 4 september 1944, doodgemartelde weerstandsmannen, bij de verdediging van de brug". Men besloot tevens een meer uitgewerkt ontwerp af te wachten om bij de bevoegde instanties verdere stappen te zetten. In 1946 werkte stadsarchitect Fernand De Ruddere zijn plan verder uit en realiseerde beeldhouwer Jos DE DECKER het bekende beeld van een weerstander.

De plechtige onthulling greep plaats op zondag 7 september 1947. Deze herdenkingsdag werd om 9.30 u. geopend met een plechtige mis in de parochiale kerk van Grembergen, waar de E.H. Krijgsaalmoezenier de homilie hield. Om 11u. werden er op het Militair Kerkhof van Dendermonde en op de plaats waar de 9 weerstanders stierven bloemen neergelegd. In de namiddag vormde zich op het Grootzand, tussen de lokalen van de N.S.B. en de Z.A.B., een optocht waaraan allerlei lokale en Vaderlandse Verenigingen (o.a. N.S.B., Z.A.B., Weerstandsgroeperingen) deelnamen. Na het défilé voor het gedenkteken van de gesneuvelden hield men halt aan het nieuwe gedenkteken aan het begin van de Martelarenlaan. Het monument werd rond 16u. plechtig onthuld door de heer LOHEST, federaal voorzitter van de N.S.B. In een aantal redevoeringen loofden de sprekers "de moed en opofferingsgeest van de weerstanders ". Vervolgens werd aan de nabestaanden een ereteken overhandigd en besloot men de plechtigheid besloten met een grote bloemenhulde. De deelnemende muziekverenigingen gaven op het Statieplein een concert. 's Avonds was het nieuwe gedenkteken verlicht.

Het monument bestaat uit een door Fernand DE RUDDERE ontworpen lage witstenen sokkel, die in vier geledingen trapvormig verjongd naar boven toe. Achteraan werd alles recht afgewerkt; de voorzijde werd in de onderste geledingen afgerond en in de derde geleding achthoekig afgewerkt. Op de vierde geleding staat in bronzen letters het opschrift : ZY STIERVEN OPDAT WY ZOUDEN LEVEN. Op de derde geleding staan van links naar rechts, in bronzen letters, de namen van de martelaren: VAN DUERM WILLIAM / BOEREWAARD PHILEMON / TERMONIA RAOUL / DE CLIPPEL ALBERT / STRAETMAN SEVERIN / ALGOET WILLY / MARECHAL ROBERT / OPHALFVENS LOUIS / OPHALFVENS PIERRE. Op de achterzijde van de sokkel staat: 4 SEPTEMBER 1944 / OPGERICHT DOOR / N.S.B. Z.A.B.

Het bekronende bronzen beeld (141 x 54 x 85 cm) stelt een weerstander voor die, het geweer in aanslag, tegen een brugleuning steun en bescherming zoekt. Op het voetstuk rechts onderaan staat de signatuur: Jos DE DECKER 1947.

Achter het monument staan enkele arduinen erezerken opgesteld, met daarop in brons de namen van de overleden weerstanders, met volgende teksten:

HELDENHULDE / HIER VIELEN VOOR / LAND EN VOLK OP / 4-9-1944 / DE CLIPPEL ALBERT / OPALFVENS PIERRE / STRAETMAN SEVERINUS / TERMONIA RAOUL / VAN DUERM WILLY
HELDENHULDE / HIER VIELEN VOOR / LAND EN VOLK OP / 4-9-1944 / BOEREWAARD PHILEMON / OPALFVENS LOUIS
HELDENHULDE / HIER VIELEN VOOR / LAND EN VOLK OP / 4-9-1944 / ALGOET WILLY / MARECHAL ROBERT

De plaat onmiddellijk achter het monument herdenkt het neerstorten van een V1 op de nabijgelegen villa van De Herde op 25 oktober 1944. Vier Belgische burgers en 28 Britse officieren en soldaten van een bevoorradingseenheid (RASC) vonden daarbij de dood. De tekst luidt: HELDENHULDE / (twee handen in elkaar) / HIER VIELEN/ 28 BRITSCHE / OFFICIEREN EN SOLDATEN / EN / 4 BELGISCHE BURGERS / OP 25 OCTOBER 1944 (Bron: Officiële site van de stad Dendermonde).

Onthulling: 7 september 1947.

Ontwerp: Jos DE DECKER (1946, beeld), Fernand DE RUDDERE (sokkel).

Opdracht: Nationale Strijdersbond Grembergen.

Zie namen gebeiteld op het monument